چرا باید برای شروع فیزیوتراپی با طب فیزیکی آغاز کنید

همه روزه بسیاری از مبتلایان دردهای مفاصلی و استخوانی با شکایت درد به پزشک معالج مراجعه نموده و گاهی بیمار پس از ماههای متمادی از مصرف دارو و یا تکرار دوره درمان خسته شده و به خود درمانی متوسل می‌شود. اما به گفته متخصصین طب فیزیکی علاوه بر درمان‌های دارویی و جراحی روش‌های درمانی دیگری نیز وجود دارد.

وقتی صحبت ازتخصص چشم، پوست یا مغزواعصاب به میان می آید، محدوده فعالیت تخصصی رشته از نام آن مشخص است ولی حیطه کاری تخصص طب فیزیکی و توانبخشی چیست؟ متخصصین طب فیزیکی در سه زمینه ذیل فعالیت می کنند :‌ 

الف)  تشخیص و درمان درد: خصوصآ درد های عضلانی، استخوانی و مفصلی;  منجمله کمردرد، آرتروز، اختلالات دیسک و آسیبهای ورزشی. متخصصین طب فیزیکی جراح نیستند و تلاش آنها در این جهت است که در حد امکان بیمار را بدون جراحی درمان کنند. 

ب) توانبخشی بیمارانی که دچاراختلال عملکرد شده اند: متخصصین طب فیزیکی به کمک سایر اعضای تیم توانبخشی ( فیزیوتراپیست ،‌ کاردرمان ، روانشناس و ... ) به بیمار کمک می کنند تا به زندگی عادی بازگردد   (مثلاً در توانبخشی قلب یا سکته های مغزی خفیف یا متوسط ) . گاهی اختلال عملکرد به قدری شدید است که   نمی توان بیمار را به زندگی قبلی بازگرداند ( نظیر ضایعات نخاعی ) ،  در این موارد تلاش میشود تا زندگی   حتی المقدور مستقلی برای بیمار فراهم شود . 

ج)  بررسی های الکترودیاگنوستیک ( نوار عصب و عضله):  یک روش تشخیصی است که خصوصاً در تشخیص و درمان اختلالات اعصاب محیطی اهمیت زیادی دارد. به عنوان مثال گزگز و مور مور دست ها میتواند به علت درگیری عصبی به نام عصب مدیان در ناحیه مچ دست باشد،  یا از فشار روی اعصاب گردنی ناشی شود یا به علت اختلال اعصاب محیطی کل بدن باشد.  میتوان باانجام نوار عصب و عضله،  این اختلالات را از یکدیگر افتراق داد و درمان مناسب را آغاز کرد. 

متخصصین طب فیزیکی برای تشخیص بیماری از چه روشهایی استفاده میکنند؟ ‌طب فیزیکی یک تخصص پزشکی است و متخصصین این رشته نظیر سایر پزشکان ابتدا به شرح حال بیمار توجه می کنند، سپس وی را معاینه میکنند و در صورت لزوم از تستهای آزمایشگاهی، رادیولوژیک و غیره استفاده میکنند. 

 

رشته طب فیزیکی و توانبخشی به عنوان یکی از تخصص‌های پزشکی مجموعاً به سه قسمت تقسیم می‌شود:

  1- طب فیزیکی: در این روش به تشخیص و درمان غیر جراحی اختلالات مربوط به فیزیک بدن پرداخته می‌شود مثل تشخیص علت و درمان درد شانه، گردن، کمر و زانوها، متخصصین این رشته علاوه بر استفاده از روش‌های متداول دارویی از درمان‌های غیر دارویی نظیر ورزش درمانی، ورزش در آب، جریان‌های الکتریکی، ماساژ و ... در درمان بیماری‌ها استفاده می‌کنند.

 

توضیح آنکه کمردردها می‌تواند ناشی از دیسک‌های کمری، کمردردهای مکانیکال ناشی از افزایش قوس و آسیب دیسک‌های کمری و فشار بر روی ریشه‌های عصبی باشد و درصد کمی از کمردردهای حاد به جراحی نیازمند است و عمدتاً با روش‌های غیر جراحی می‌توان موارد را کنترل و مداوا نمود.

 

همانگونه که ذکر شد بسیاری از این کمردردها مکانیکال می‌باشد که مهمترین اقدام جهت درمان تغییر سبک زندگی و پرهیز از عوامل خطر و تقویت عضلات ضعیف شده و بهبود انعطاف پذیری عضلات مبتلا می‌باشد که بدون اقدامات درمانی احتمال عدم بهبودی و یا عود مجدد وجود دارد. همچنین استفاده از مانورهای دستی (مانیپولاسیون) درمان‌های گرمایی، سرمایی و الکتریکی در گروهی از این کمردردها کاربرد دارد.

 

دردهای زانو در افراد جوان و مسن نیز شایع می‌باشد یکی از شایع‌ترین علل آن در افراد جوان توزیع نامناسب فشار بر روی استخوان کشکک و غضروف آن است ولی در افراد مسن آرتروز و تخریب غضروف مفصلی شایع‌تر است که در هر دو مورد درمان‌های دارویی تسکین موقت ایجاد می‌نماید و راهکار اصلی درمان پرهیز از عوامل ایجاد کننده درد، آموزش حرکات تقویتی و کششی مناسب جهت کاهش درد و جلوگیری از پیشرفت بیماری، استفاده از روش‌های گرمایی و الکتریکی جهت کاهش درد و وسایلی چون کفی‌های طبی، زانوبندهای مناسب و ... می‌باشد.

 

کاربردهای طب فیزیکی

 2- طب الکترود یا گنوزیس: در این قسمت که شامل تستهای تشخیصی مثل نوار عصب و عضله است با بررسی عضلات و اعصاب مشکوک به تشخیص بیماری‌ها کمک می‌کند مثلاً بیماری‌های قطع اعصاب و شبکه‌های عصبی، گیر افتادگی‌های عصبی، بیماری‌های دیسک کمری و گردی مثلاً خواب رفتگی و مورمور شدن دست‌ها که در میانسالی و سنین پیری شایع می‌باشد. پزشک پس از اخذ شرح حال و معاینه کامل با انجام تست نوار عصب و عضله که حساس‌ترین و دقیق‌ترین روش تشخیص این بیماری است برنامه درمانی خود را شروع می‌کند.

 

کاربردهای طب فیزیکی

3- طب توانبخشی: که یکی دیگر از محدوده‌های کاری رشته طب فیزیکی و توانبخشی است به معنی بهبود و حفظ حداکثر عملکرد جسمی، روحی و اجتماعی فرد است در این قسمت افراد دچار ناتوانی‌های اکتسابی مانند سکته‌های مغزی و قلبی، بیماران ضایعه نخاعی و بیماران مبتلا به ناتوانی‌های مادرزادی (فلج مغزی) مورد ارزیابی قرار گرفته و تلاش در جهت بهبود عملکرد و کیفیت زندگی فرد صورت می‌گیرد بازتوانی ضایعات ناشی از آسیب‌های ورزشی و شغلی نیز در این قسمت انجام می‌شود.

آدرس مطب دکتر شهرام قاسمی 

استان تهران، شهر تهران، منطقه 3، آفریقا (جردن)، بلوار مینا، پ. 22

تلفن تماس:

02188774584

یک نکته در اینجا قابل ذکر است:  تخصص طب فیزیکی اهمیت فوق العاده ای برای شرح حال و معاینه بیمار قایل است چرا که بررسی های آزمایشگاهی و رادیولوژیک فقط به تشخیص "کمک میکنند"  و تا وقتی با علایم بالینی منطبق نشوند ارزشی ندارند و حتی ممکن است گمراه کننده باشند. به عنوان مثال در بسیاری از افراد سالم، بیرون زدگی خفیف دیسک گردن یا کمر مشاهده میشود که احتیاجی به درمان ندارد,  حال اگر فردی از این گروه به علتی دیگر دچار کمر درد شود،  ‌در صورت عدم توجه کافئ ممکن است فکرکنیم که بیرون زدگی دیسک عامل کمر درد  وی و وقتی تشخیص اشتباه بود، درمان هم اشتباه انجام خواهد شد.  از سوی دیگر،  برخی بیماریها فقط با معاینه تشخیص داده میشوند ( مثلاً بیماری  درد میوفاسیال ) ‌و نتایج تستهای آزمایشگاهی  منفی است.

هشدار یک متخصص گوش و حلق و بینی: از تلاش برای خارج کردن جسم خارجی از بینی کودکان خودداری کنید

یک جراح و متخصص گوش و حلق و بینی معتقد است: تلاش در جهت خارج کردن جسم خارجی از بینی می‌تواند موجب فشار به جسم خارجی و سُر خوردن آن به داخل بینی شود که این اقدام می‌تواند باعث وارد شدن جسم خارجی به مجاری تنفسی و حلق شود.

دکتر مسعود کاظمی در گفت وگو با خبرنگار سلامت ایسنا منطقه دانشگاه علوم پزشکی تهران، در مورد زمانی که جسم خارجی در مجاری بینی گیر می‌کند، گفت: ساختار بینی به گونه‌ای است که دارای برجستگی‌ها و فرورفتگی‌های بسیاری است و اگر جسم خارجی وارد بینی شود این ساختار از ورود آن به مجرای تنفسی جلوگیری می‌کند.

این عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی در خصوص عوارض گیر کردن جسم خارجی در بینی گفت: ورود جسم خارجی می‌تواند موجب انسداد مجاری تنفسی شود اگر جسم خارجی به مدت دو هفته یا بیشتر در بینی باقی بماند ایجاد ترشح و چرک متعفن در بینی می‌کند که باید هر چه سریعتر به پزشک مراجعه کرد.

وی در خصوص اجسامی که وارد حلق می‌شود، اظهار داشت: این اجسام راه تنفس را می گیرند و مشکلات اساسی برای دستگاه تنفسی ایجاد می‌کنند یعنی در داخل نای و نایژه قرار می‌گیرند که در این صورت بیمار دچار مشکلات تنفسی می شود.

این عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی در خصوص اجسام گوناگونی که وارد نای می‌شود، گفت: در صورتی که جسم خارجی بزرگ باشد می‌تواند دهانه‌ی نای را مسدود کند وهمان موجب خفگی فرد شود و اطرافیان تنها دو تا سه دقیقه وقت دارند که فرد را نجات دهند.

وی افزود: جسم خارجی در شاخک‌های بینی متوقف و باعث ایجاد عفونت می‌شود و رسوب کلسیم می‌تواند موجب توده‌ای در داخل بینی شود که شباهت زیادی به قلوه سنگ دارد، از عوارض دیگری که ممکن است فرد به آن گرفتار شود می‌توان به گرفتگی راه تنفسی اشاره کرد که در اغلب موارد موجب مرگ فرد می‌شود.

بلعیدن جسم خارجی در کودکان بسیار شایع است

جوانان و نوجوانان بیشتر به فرو کردن جسم خارجی در بینی علاقه مندند

یک دکتر گوش و حلق و بینی :

با اشاره به رجوع جوانان و نوجوانان به دلیل فرو کردن جسم خارجی به داخل بینی اظهار داشت: نوجوانان و جوانان بیشتر در هنگام درس خواندن یا فکر کردن ممکن است جسم کوچکی را به داخل بینی خود فرو کنند و قادر به خارج کردن آن نباشند و به دلیل خجالت از اطرافیان به پزشک مراجعه نکنند یا به خانواده خود اطلاع ندهند.

دکتر کاظمی تاکید کرد: اولین راه تشخیص برای خانواده‌ها و نزدیکان بوی بدی است که از بینی خارج می‌شود که در این مرحله آنتی بیوتیک فایده‌ای ندارد و جسم خارجی دهانه سینوس‌ها را می‌بندد و باعث خارج نشدن ترشحات می‌شود.

وی درخصوص بلیعیدن اجسام خارجی گفت: بلعیدن در کودکان بسیار شایع است و بلع اجسامی مانند باطری در کودکان زیاد اتفاق می‌افتد و در زمره بدترین اجسام به شمار می‌آید. وارد شدن باطری به مری و عبور کردن آن از کنار قلب می تواند جریان الکتریکی قلب را بهم بزند و ریتم قلب را دچار اختلال کرده و موجب مرگ کودک شود.

این عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی در خصوص تنها راهی که می توان به فرد کمک کرد، گفت: در مواردی که جسم خارجی در گلوی فرد گیر می‌کند باید پاها بالا گرفته شود و به پشت کمر ضربه زده شود که به این ترتیب جسم خارجی جابه جا می‌شود فقط در همین حد کافی است و نیازی به انگشت کردن در داخل حلق یا تنفس دهان به دهان وجود ندارد و اگر تلاش بیشتری صورت بگیرد می تواند منجر به این شود که جسم خارجی به نای بچسبد.

وی در مورد راههایی که می تواند موجب گیر کردن جسم خارجی در بزرگسالان شود، گفت: قورت دادن غذا یا نجویدن آن و صحبت کردن در حین غذا خوردن می‌تواند موجب گیر کردن جسم خارجی در گلو شود. در این موارد دست را روی جناق سینه یعنی زیر دیافراگم فرد قرار داده و دو دست را قلاب می‌کنیم و با مشت به جناق سینه فرد ضربه وارد می‌کنیم که این کار راه تنفسی را باز می‌کند.

وی در خصوص عوارض گیر کردن جسم خارجی در داخل گلو گفت: در صورتی که جسم خارجی کوچک باشد و در سنین کودکی این تفاق بیفتد، در این مواقع کودک زیاد سرفه می‌کند و اولین تشخیص گرفتن عکس از سینه است که جسم را نشان می‌دهد. در مواقعی که جسم در عکس دیده نشود و به درمان های معمولی مانند آنتی بیوتیک جواب ندهد می‌توان تشخیص افتراقی داد.

دکتر کاظمی تصریح کرد: برای خارج کردن جسممی توان از آندوسکوپی استفاده کرد و جسم خارجی را با استفاده از این روش خارج نمود.

وی در خصوص اجسامی که در گلو گیر می‌کنند و در عکس مشخص نمی‌شوند، اظهار کرد: جسم‌های کوچک مثل پسته، تخمه، بادام، پاک کن و غیره در عکس مشخص نمی‌شود ولی اجسام فلزی مثل سکه، اسباب بازی، حلقه انگشتر در عکس دیده می‌شود در این موارد باید فرد را به اتاق عمل برد.

دکتر کاظمی در پایان خاطرنشان کرد: تعداد افرادی که به علت گیر کردن جسم خارجی در گلو به بیمارستان مراجعه می‌کنند زیاد است به همین دلیل باید در حین غذا خوردن افراد حرف نزنند و کسانی که دندان مصنوعی دارند دقت بیشتری داشته باشند.